درکشورهای در حال توسعه معمولا نظام های چند نرخی ارز وجود دارند. حجم معاملاتی که با نرخ ارز بازار غیررسمی مختل شده صورت می گیرد بسیار بیشتر از نرخ ارز رسمی است.   به منظور تأثیرات نوسانات نرخ ارز، سازگاری و انطباق نرخ ارز رسمی و بازار غیررسمی با مبانی اقتصادی در مدل بالاسا-ساموئلسون در بازه زمانی 1383 تا 1396 برای اقتصاد ایران بررسی می گردد. از داده های ارزش افزوده و شاخص قیمت ها به تفکیک بخش های قابل تجارت و غیر قابل تجارت و نرخ ارز رسمی و بازار غیررسمی استفاده گردید. نتایج نشان می دهد، پیش بینی مدل بالاسا-ساموئلسون مبنی بر تاثیرگذاری بهره وری نسبی بر قیمت نسبی و همچنین اثر اختلاف بهره وری نسبی بر نرخ ارز حقیقی تایید می شود. اما اثرات قیمت های قابل تجارت بر نرخ ارز اسمی و اختلاف قیمت نسبی بر نرخ ارز حقیقی با مدل سازگاری ندارد. در اقتصاد ایران بهره وری هم بر قیمت های نسبی و هم بر نرخ ارز حقیقی (رسمی و بازار غیررسمی) موثر خواهد بود.

هدف این مقاله بررسی وجود حباب های ذاتی در نرخ غیررسمی ارز دلار به ریال، علل ایجاد این حباب ها، و تعیین بازه های وقوع آن ها جهت اتخاذ سیاست های مناسب است. حباب های ذاتی که منشا آن تغییرات عامل بنیادین است، با شکل گیری انتظاراتی مبنی بر ارزشمندبودن ارز در دوره های آتی نسبت به دارایی های مشابه و ارزش گذاری بیش ازحد ارز ایجاد و با حباب های سفته سازی که به واسطه افزایش تقاضای ارز در این دوره با انگیزه کسب سود در دوره های آتی شکل می گیرند، متفاوت اند. از دیدگاه روش شناسی، هنگامی که نرخ بنیادین و نرخ ارز برازش شده بر هم منطبق نیستند، حباب ذاتی وجود دارد. طبق یافته های مقاله در بازه زمانی خرداد تا اسفند 1394، حباب ذاتی در نرخ ارز وجود داشته که علت آن کاهش در درآمدهای نفتی است. همچنین در بازه زمانی بهمن 1396 تا شهریور 1397، حباب ذاتی مشاهده شد که علت ایجاد حباب، کسری بودجه و تامین آن با فروش سکه های طلای ارزان بود، که ریشه در نگرانی از کاهش درآمدهای نفتی به واسطه اعمال تحریم ها و اجرای سیاست کنترل ارزی و ایجاد تقاضای احتیاطی دلار داشت. اما هنگامی که این دو نرخ بر هم منطبق اند، حباب ذاتی وجود ندارد. در این حالت، حباب سفته سازی وجود دارد که عامل ایجاد آن ها تحریم های نفتی و بانکی است.

در فاصله زمانی 92-1390 شاخص کل بازار سهام تهران و نرخ آزاد ارز به طور همزمان و به شکل بی سابقه ای افزایش یافت. با توجه به شرایط اقتصادی ایران در آن دوره، این فرضیه قوت گرفت که بازار سهام تهران تحت تاثیر جهش نرخ آزاد ارز به چنین رشدی دست یافته است. این مطالعه در پی آزمون فرضیه فوق با استفاده از روش همجمعی است. به این منظور از اطلاعات روزانه شاخص کل بازار سهام تهران و قیمت دلار در بازار آزاد از 28 خرداد 1390 الی 23 خرداد 1392 استفاده شده است. یافته های تحقیق بیانگر وجود رابطه همجمعی بین بازار سهام و نرخ آزاد ارز می باشد. واکنش آنی بازار سهام با تکانه نرخ ارز همسو بوده ولی در جهت مقابل، واکنش نرخ ارز منفی برآورد شده است. در الگوی تصحیح خطا، نرخ ارز برونزای ضعیف می باشد.

رفتارگله ای در بازارهای مالی به عنوان یکی از انواع تورش های رفتاری در بین سرمایه گذاران تلقی شده و بررسی عوامل اثرگذار بر آن، می تواند در تصمیم گیری های سرمایه گذاران و ایجاد کارایی در بازارهای مالی موثر واقع شود. با توجه به اهمیت این موضوع در پژوهش حاضر، رفتارگله ای در بورس اوراق بهادار تهران با به کارگیری روش پراکندگی مطلق مقطعی (CSAD) طی دوره زمانی 1401-1384 مورد آزمون قرار می گیرد. در ادامه نیز، تاثیر تغییرات نرخ ارز و نرخ بهره بر رفتار گله ای در وضعیت صعودی و نزولی بازار سهام آزمون می گردد. نتایج تحقیق نشان می دهد که در کل دوره زمانی مورد مطالعه، افزایش نرخ ارز و افزایش نرخ بهره منجر به رفتار گله ای در بازار می شود، در حالی که با کاهش نرخ ارز و کاهش نرخ بهره، رفتار گله ای مشاهده نمی شود. به همین ترتیب، نتایج به دست آمده در بازار نزولی سهام (خرسی) نیز مشابه نتایج برآورد در دوره کل می باشد، در حالی که این پدیده در بازار صعودی سهام (گاوی) مشاهده نمی شود و لذا می توان نتیجه گرفت که اثرات افزایش نرخ ارز و افزایش نرخ بهره روی رفتار گله ای، عمدتا در بازارهای نزولی آشکار می شود.

0

تئوری آشوب، راهی جدید برای بررسی روند تغییرات در بازارهای پولی و مالی پیشنهاد می کند و می تواند روندها و الگوهای پنهانی در داده های مالی را که با مدل های مرسوم به دست نمی آید، آشکار کند. از مهم ترین روش های تشخیص آشوب، وجود نماهای مثبت لیاپانوف کوچک و امتحان بعد جاذب است.مقدار مثبت نمای لیاپانوف نشان دهنده نرخ متوسط محلی واگرایی (ناپایداری) و آشوبناک بودن فرایند است که با درجه آشوبناکی و مدت زمان پیش بینی رابطه عکس دارد و منفی بودن آن نشان دهنده نرخ متوسط محلی فشرده شدن (پایداری) و غیرآشوبی بودن و قابل پیش بینی بودن فراینددر بلند مدت است. در این تحقیق بعد جاذب و نماهای لیاپانوف در دینامیک های بازسازی شده یک تا ده بعدی بردارهای تعمیم یافته طبق لم محاط سازی تیکنز ،برای نرخ برابری ده ارز مختلف برابر ریال ایران از تاریخ 05/01/1371 تا 02/3/1386 و هم چنین دو مدل آشوبناک مصنوعی محاسبه شده است.با مقایسه نتایج داده های مصنوعی و تجربی پی به وجود درجه ای از قطعیت در داده های تجربی می بریم.ثانیا با توجه به نتایج آزمون ها نتیجه می شود که فرایند حاکم بر بازار نرخ ارز ایران غیر خطی است و نمی توان با روش های خطی آن را پیش بینی کرد.

سیستم های غیر خطی پویا، رفتارهای متفاوتی از خود نشان می دهند، به طوری که در تفسیر بسیاری از پدیده های اقتصادی به ظاهر تصادفی، می توان این دسته از سیستم ها را به کار گرفت. نظریه آشوب یک رویکرد جدید برای بررسی روند تغییرات سیستم های غیرخطی پویا در بازارهای پولی و مالی ارائه می کند. در این پژوهش با استفاده از آزمون های نظریه آشوب، شامل آزمون BDS مبتنی بر بوت استرپ، نمای هرست، بعد همبستگی، بازسازی فضای فاز و بیشینه نمای لیاپانوف در دینامیک های بازسازی شده یک تا یازده بعدی بردارهای تعیمم یافته مطابق نظریه تیکنز، به بررسی وضعیت داده های روزانه نرخ ارز رسمی ایران از تاریخ 1/6/2000 تا 7/3/2012 (4417 داده) پرداخته می شود. نتایج آزمون BDS و نمای هرست نشان می دهد که نرخ ارز دارای فرایندی غیرخطی است. همچنین، یافته های سه آزمون آشوبی شامل بیشینه نمای لیاپانوف، بعد همبستگی و بازسازی فضای فاز، وجود آشوب در بازار نرخ ارز ایران را تایید کردند. به همین دلیل می توان گفت که پیش بینی روند این متغیر با روش های مرسوم خطی نتایج گمراه کننده ای دارد.

نوسان نرخ ارز به عنوان یکی از مهمترین فاکتورهای اقتصادی همواره بر رفتار عرضه و تقاضای بازیگران فعال در بازارهای مالی اثرگذار بوده است. نظام مدیریت نرخ ارز شناور مدیریت شده در کشور و سهم قابل توجه صنایع وابسته به نرخ ارز از ارزش کل شاخص بازار سرمایه، اهمیت تبیین سرریزی میان دو بازار را نمایان می سازد. این مقاله به بررسی همبستگی پویای شرطی و سرریز نوسان نرخ ارز بر بازار سرمایه با استفاده از سه مدل گارچ چند متغیره در یک دوره دوازده ساله منتهی به سال 1395 می پردازد. هدف این پژوهش تبیین نحوه اثرگذاری شوک های بازار ارز و شدت سرریزی نوسانات آن بر بازار سرمایه است. این امر می تواند نقش مهمی برای تصمیمات سرمایه گذاران، تحلیل گران بنیادین و نهادهای حاکمیتی ایفا نماید. نتایج این پژوهش مؤید وجود پایداری کوتاه مدت منفی و پایداری بلندمدت مثبت شوک های نرخ ارز بر بازدهی بازار سرمایه است. همچنین سرریزی نوسان به صورت نامتقارن و مثبت از بازار ارز بر بازار سرمایه تأیید می شود.

هر متغیر اقتصادی و مالی دارای یک سری متغیرهای بنیادی است که تأثیر بسزایی در قیمت آن دارند؛ محققان در حقیقت انحرافات قیمتی صورت گرفته در دارایی های مالی که خارج از رفتار متغیرهای بنیادی باشد را به عنوان حباب قیمت گذاری تلقی می کنند. پژوهش حاضر در همین راستا و با در نظر گرفتن دو متغیر بنیادی مهم نرخ ارز، تورم و رشد نقدینگی به بررسی حباب قیمتی در نرخ ارز در اقتصاد ایران پرداخته است؛ لذا از آزمون دیکی فولر تعمیم یافته مبتنی بر الگوی چرخشی مارکوف و داده های فصلی اقتصاد ایران طی دوره زمانی 1400-1369 بهره جسته است. در این مطالعه بدین منظور ابتدا آزمون دیکی فولر تعمیم یافته در قالب الگوی چرخشی مارکوف برای متغیر نرخ ارز مورد استفاده قرار گرفت و سپس بر اساس روش مونت کارلو، ضرایب تخمینی و آماره t برای بررسی مانایی یا حباب قیمتی در نرخ ارز مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که احتمال حباب قیمتی در رژیم پرنوسان نرخ ارز وجود دارد؛ لذا برای اطمینان از این موضوع متغیرهای بنیادی نرخ ارز نیز در قالب الگوی چرخشی مارکوف تصریح شدند تا مشخص شود، نوسانات و جهش های مشاهده شده در نرخ ارز به دلیل حباب قیمتی در نرخ ارز یا به علت واکنش طبیعی به تغییرات تورم و رشد نقدینگی است. بررسی این موضوع نیز نشان داد در بیشتر فصل هایی که نرخ ارز با جهش همراه بوده، تورم و نقدینگی با افزایش شدیدی نسبت به فصل های دیگر همراه بوده است؛ لذا به جز چند فصل، در بیشتر فصل های مورد بررسی شواهدی از حباب قیمتی در نرخ ارز مشاهده نشد.